Επίκληση

 Η έμπνευση, αυτή η δαιμόνισσα και κατά τα άλλα υπέροχη κυρία της ζωής μας, έχει ένα μοναδικό τρόπο να μας επισκέπτεται. Αστραπιαία και ακαριαία σαν κομήτης. Προσκρούοντας με τη γη αφήνει καμένο ο,τιδήποτε πριν απ’ αυτή έμοιαζε σημαντικός λόγος δημιουργίας και ύπαρξης. Ο αγώνας με το εγώ και για το εγώ που μηρυκάζει τον εαυτό του ξαφνικά κονιορτοποιείται και η έμπνευση γίνεται η βασίλισσα με χιλιάδες υπηκόους όλες τις προηγούμενες επιδιώξεις μας. Μεμιάς μας καθηλώνει η ανάγκη να ασχοληθούμε με αυτή και μόνο με αυτή. Αυτή η θεσπέσια ντίβα στην ταινία της ζωής μας, αυτή που λαχταρούσαμε να έρθει να φωτίσει τα ζοφερά της πλάνα, βρίσκεται στα χέρια μας ανυπεράσπιστη σα μωρό νεογέννητο στις φασκιές του. Μέχρι τη δεδομένη στιγμή λες και δε ζούμε αλλά είμαστε σε ένα ύπνο βαθύ και αξημέρωτο.

Κι εκπληρώνοντας το γλαφυρό μας χρέος ας εξηγηθούμε στα σοβαρά. Το βασικό πρόβλημα με την έμπνευση προκύπτει από τη διάρκειά της και την ανάμνησή της που είναι αντιστρόφως ανάλογες με την ποιότητα και βαθύτητά των έργων της. Θυμίζει μια μικρούλα καρφίτσα που ακριβώς επειδή έχει συγκεντρώσει όλη την πίεση σε μια τόση δα απόληξη, γίνεται πιο διαπεραστική και τελικά ματώνεις. Είναι τόσο κοινότοπη η αίσθηση όταν  θυμάται κάποιος αχνά και αμυδρά κάτι μεγαλειώδες που προέρχεται από αλλού και που νιώθει ότι αν ερχόταν πιο δυνατά, με μεγαλύτερη παραστατικότητα και με μεγαλύτερη διάρκεια θα τον χτυπούσε τόσο δυνατά σα σιδερένια γροθιά και θα τον συνέθλιβε. Τα άνωθεν χτυπήματα ή όπως έχουμε συνηθίσει  να τα λέμε τα θεϊκά χτυπήματα, είτε είναι κεραυνοβόλος έρωτας είτε μεγάλη έμπνευση παρασύρουν και αλλάζουν ριζοσπαστικά ολόκληρη τη ζωή μας ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε. Για να τα πηγαίνουμε καλά μαζί της αφού χωρίς αυτή είμαστε ένα τίποτα,  επικαλούμαστε τη Μούσα και μάλιστα προσευχόμαστε σε αυτή ακολουθώντας τα προσωπικά μας τελετουργικά, τεχνικές που πολύ σοφά υιοθετούσαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι με περίτρανο παράδειγμα, τις κλητικές προσφωνήσεις των ομηρικών επών που απ’ όσο αποδεικνύεται ανά τους αιώνες μάλλον απέδωσαν καρπούς.

Τα φτηνά κόλπα φυσικά και οι τακτικές της πεντάρας όπως είθισται να χρησιμοποιεί στον αυτοσαρκασμό του όποιος δε νιώθει ευλογημένος από το θεό Απόλλωνα, δεν αποδίδουν ποτέ παρά μόνο για να ξεμυτίσει και να δημιουργηθεί κάτι μετριότατο που μοιάζει μάλλον με παραγωγή παρά με δημιουργία και προορίζεται ως επί το πλείστον για εσωτερική κατανάλωση. Οι υπόλοιποι πιστοί είμαστε οι καταραμένοι όρος βλάσφημος αν αναλογιστεί κανείς τέρατα της λογοτεχνίας που αυτοχαρακτηρίστηκαν ως τέτοιοι. Η επίκληση της έμπνευσης είναι τρόπος ζωής ομοιάζων αρκετά με το χιτλερικό uber alles. Στην ελληνική παροιμία, η έμπνευση αγιάζει τα μέσα. Γιατί η έμπνευση είναι ο σκοπός και συχνότερα ο αυτοσκοπός. Το τίμημα είναι βαρύτατο και απαιτεί επώδυνους τοκετούς τουλάχιστον για ένα κοινό θνητό. Είναι λογικό για κάποιον που πρέπει να βγάλει τα προς το ζην υποκύπτοντας στους όρους της επιβεβλημένης με την έννοια του επαγγέλματος δουλείας, να αυτοσυντηρείται με συγκεκριμένες δουλειές τέτοιες ώστε να μην προδίδει την τέχνη που τόσο αγαπά. Το θέμα είναι εκτός από το χρόνο που απομένει ελεύθερος (που μεταφράζεται στο χρόνο που νιώθουμε εμείς ελεύθεροι αφού ο χρόνος από όσο γνωρίζουμε δεν υποδουλώθηκε ποτέ), ότι δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια αποσυντονισμού και αποπροσανατολισμού από χθόνιες ανάγκες. Έχεις όλη την πολυτέλεια να σε κατακλύζουν όλες οι εμμονές και ονειροφαντασίες σου χωρίς έξωθεν επέμβαση και χωρίς να σε γειώνει κανείς. Άλλωστε όταν η έμπνευση σου χτυπά την πόρτα κανείς δεν μπορεί να σε γειώσει. Μέσα στην παγωνιά ολονυχτίς στεκόταν όρθιος και γυμνός ο Σωκράτης όταν στοχαζόταν κατά τη διάρκεια μιας μάχης που αυτή τη στιγμή μου διαφεύγει. Σε περίπτωση που κάποιος μελετά Πλάτωνα π.χ. και συγκλονίζεται, είναι λίγο δύσκολο βέβαια, παράλληλα να έχει το φαγητό στο φούρνο, να προσπαθεί να κόψει το κάπνισμα και να υφίσταται το διευθυντή του ενώ παράλληλα έχει στο νου του να πληρώσει τα κοινόχρηστα. Τα  εμπόδια που προκύπτουν από μια τέτοιου τύπου ζωή είναι συχνά ανυπέρβλητα εάν δεν πρόκειται για κάποιο συγκλονιστικό και μεγαλειώδες ταλέντο. Το πείσμα και η πειθαρχία που απαιτούνται όταν επιστρέφεις από το μεταφυσικό κόσμο της ποίησης πέφτοντας με  την πλάτη στο πάτωμα με σπασμένα φτερά και νεύρα, είναι πολύ χειρότερα από οποιοδήποτε άλλη προσπάθεια απαιτείται για να ορθοποδήσεις διανοητικά μετά από τις καθημερινές αγγαρείες και να επανέλθεις στο μαγικό κόσμο της συγγραφής.

Μια λευκή σελίδα είναι πάντοτε ένα βάραθρο. Με μια και μόνο βουτιά της πένας στο μελάνι, μπορεί να σου αποκαλυφθεί ένα ολόκληρο σύμπαν του οποίου είσαι εσύ ο ένας και μόνος κυρίαρχος. Ναι είναι αλαζονικό, μα νιώθεις σα Θεός. Η εκκίνηση είναι πάντα μυστηριώδης κι αναρωτιέσαι αν πρέπει να γαντζωθείς σε ένα τροπικό φοίνικα και να προσγειωθείς σε μια παραλία της Ιαπωνίας ή να βγάλεις από τη θήκη τα στιλέτα για να διαπράξεις τα πιο στυγερά εγκλήματα με μουσική υπόκρουση τζαζ της Νέας Ορλεάνης. Άλλοτε πάλι το να γίνεις ηδονοβλεψίας σε ένα ροζ μπουντουάρ ή να μεταδώσεις μια ατμόσφαιρα γεμάτη καπνό και δυνατό αψέντι σε φέρνει πίσω σε νοσταλγικές, ροκ και οικείες κραιπάλες με εξίσου πιθανό αποτέλεσμα τόσο να γράψεις θεσπέσιες αμαρτωλές ίντριγκες όσο και να παρατήσεις τη συγγραφή για να τις ζήσεις. Το μείζον ελάττωμα ενός εκκολαπτόμενου συγγραφέα είναι η συνεχής απουσία σε ο,τιδήποτε κάνει εκτός της κυριαρχίας στο προσωπικό του σύμπαν και δη του οποιουδήποτε γραπτού του. Η γενετήσια ανεπάρκεια που έχει στο να ζει τη στιγμή χωρίς να αφαιρείται. Του να αφήνεται στο παρόν χωρίς να φαντασιώνει πως θα το μετουσιώσει σε έργο αργότερα. Κάθε φορά που κάθεται σε κάποια καρέκλα –κατά προτίμηση- μη αναπαυτική για  να  μη χαλαρώνει, τον τσιμπούν τα οπίσθιά του να σηκωθεί να ζήσει όλα τούτα που έχει στον νου του. Ακόμη και να επιχειρήσει να τα ζήσει απογοητεύεται οικτρά καθώς η κοινή πραγματικότητα συνήθως μικρή σχέση έχει με την πραγματικότητα του καθενός που είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση, και ως εκ τούτου καταλήγει πάλι στην άβολη καρέκλα του για να γράψει με μεγαλύτερο πάθος όλα όσα δεν μπόρεσε να ζήσει ή τουλάχιστον φοβήθηκε. Ακόμη πάλι και η τόλμη και η ποιητική νοημοσύνη να μην του λείπει για να αποκρυπτογραφήσει τα θαύματα της ζωής, συνεχώς γράφει για να τα υμνήσει και να τα μοιραστεί με κάποιον άλλο (έστω κι αν είναι το χαρτί) γιατί δεν αντέχει το βάρος τόσης ομορφιάς. Πράξη δραματικά ματαιόδοξη και παράλληλα αλτρουιστική. Αυτοί συνήθως είναι και οι πιο φωτεινοί συγγραφείς.

Η ημιτελής ζωή ενός συγγραφέα τον φέρνει στη δυσάρεστη θέση να αποκτήσει σχιζοειδή προσωπικότητα καθώς επιχειρεί εγκεφαλικά να ενσαρκώσει όλους τους ρόλους που δύναται να φανταστεί και κατ’ επέκταση να πλάσει. Ως εκ τούτου το ψυχόδραμα του Μορένο γίνεται δεύτερη φύση του κι ενδεχομένως η μοναδική του σωτηρία στην ανεπάρκειά του να ζήσει μια δομημένη και πλήρη ζωή. Το ψυχόδραμα του Μορένο εξαίρετη ψυχαναλυτική μέθοδος των αρχών του αιώνα προσάρμοζε ανάλογα με την ψύχωση του ασθενούς ένα ρόλο κατάλληλο για την εξισορρόπησή του. Επί παραδείγματι μια νυμφομανής ακολουθώντας μια αγωγή, επιβεβλημένα από τον ψυχίατρο που την κουράριζε έπρεπε να ζει μια έκλυτη ζωή που να συνάδει με την ψύχωσή της και παράλληλα λόγω ομοιοπαθητικής διαδικασίας προφανώς να τη λυτρώσει από το ρόλο που υιοθετούσε στην πραγματική ζωή και την καθιστούσε μη λειτουργική. Με τον καιρό και ως δια μαγείας η ασθενής αποκτούσε μια φυσιολογική και επαρκέστερη σεξουαλική ζωή. Όχι απαραίτητα ότι θα συμβούν όλα αυτά στο συγγραφέα αλλά αδυνατώ να συλλογιστώ τι θα είχε συμβεί στο Ντοστογιέφσκι αν με τα πάθη που είχε και τα ερέβη στα οποία βυθιζόταν δεν έγραφε.

Εξαίσια η τέχνη της ζωής κι ακόμη πιο εξαίσια της συγγραφής!

Κάθε στιγμιότυπο ζωής πιθανή φράση σε μυθιστόρημα. Κάθε σκεπτικό κι εκφραστικό πρόσωπο, εκκίνηση ενός απίθανου συχνά σεναρίου για τη ζωή, την καθημερινότητα, τα συναισθήματα ενός εν τη γενέσει του ακόμη ήρωα. Ωστόσο η ιστορία παραμένει ρεαλιστική σαν σενάριο από αυτά που διδάσκει η κοινή πραγματικότητα που ξεπερνά σε απιθανότητα ακόμη και την πιο τολμηρή ή νοσηρή φαντασία. Αρκεί όλα τα αποκυήματα φαντασίας να υπάγονται ταπεινά στους φυσικούς νόμους. Ποιος τα λέει όμως αυτά; Αυτό είναι ένα άλλο θέμα που κάθε σκεπτόμενος στοιχειωδώς εραστής της γλώσσας, αμφισβητεί αν μη τι άλλο στην εφηβεία του ως συγγραφέας. Όλοι οι φυσικοί μέχρι τώρα νόμοι βρίσκονται υπό εξέταση σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Νέες ανακαλύψεις που διαρκώς προκύπτουν ανατρέπουν τον τρόπο σκέπτεσθαι και άρα της ίδιας μας της ζωής μας. Η ανακάλυψη της μαύρης τρύπας στο διάστημα ανατρέπει όλα τα μέχρι τώρα δεδομένα της θεωρίας και πεποίθησης περί βαρύτητας και χάους. Γιατί να αποτελέσουν εξαίρεση τα πεδία ανθρωπίνων δυναμικών και ψυχών, πεδία άκρως ανεξερεύνητα με εικασίες στα σπάργανα. Πόσοι νέοι νόμοι μετά – φυσικοί ως ιδεολογήματα και μόνο δεν μπορούν να προκύψουν από ένα φωτεινό συγγραφικό πνεύμα; Πόσα νέα κινήματα δεν είχαν ως επινοητή ένα συγγραφέα σε επίπεδο κοινωνιολογικό, ψυχολογικό, πολιτικό εκκινώντας μάλιστα σπουδαίες ιδεολογικές εποποιίες; Όχι όμως! Δε θα είναι η προκατάληψη, δεν θα είναι η έλλειψη στοχασμού και φαντασίας, δεν θα είναι ο φόβος για την απόρριψη του αναγνωστικού κοινού, ο εχθρός στην πρωτοπορία της σκέψης, παρά η αυτολογοκρισία. Τι εποχή! Άλλοτε ήταν η λογοκρισία. Η ανθρωπότητα με την εδραίωση της ελευθερίας έκφρασης λες κι έκανε ένα βήμα με την όπισθεν. Σε τι μεγαλείο έφτασε η λογοτεχνία ακριβώς λόγω της λογοκρισίας. Ευθύνεται γι’ αυτό η διεστραμμένη φύση του ανθρώπου; Μπορεί! Αλλά σαν απαγορευμένη σχέση που είναι πιο έντονη οι μεγάλοι στοχαστές εξοβέλισαν τα πιο πολύτιμα πετράδια τους προσπαθώντας να φτύσουν τη λογοκρισία στα μούτρα . Πολλοί συγγραφείς φοβούνται πραγματικά τον ίδιο τους τον εαυτό, την ίδια τους την έπαρση, τα ίδια τους τα όρια. Το να ξετυλίξει το κουβάρι της σκέψης και να ενδυναμώσει αυτή την έμπνευση ιδίως αν είναι παράτολμη και να την υποστηρίξει κάποιος συγγραφέας είναι από μόνο του τρομακτικό καθώς δεν ξέρει –το εξομολογούμαι με την πάσα ειλικρίνεια- που θα τον βγάλει. Καθώς ζει με όλο του το είναι το γραπτό του, μπορεί απλά να τον στείλει στην κόλαση απλά και μόνο αμφισβητώντας τις πάτριες σταθερές του. Ολόκληρους αιώνες οι κοινωνίες δομούνται πάνω σε σταθερές γιατί αλλιώς απειλούνται από την αυτοκαταστροφή τους. Αν πράξεις σα να μην υπάρχουν οι σταθερές αυτές ή αν μη τι άλλο σα να είναι αόρατες για σένα, οδηγείσαι σε αδιέξοδο. Έπειτα χτυπά την πόρτα η τρέλα! Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι όποιος κατάφερε συγγράφοντας να κλονίσει τις συνειδήσεις των αναγνωστών –με βάση το ποιοτικό μέγεθος και όχι το εμπορικό που σαφώς είναι πιο βραχύβιο-  κλόνισε πρώτα μέχρι εσχάτων το ίδιο του το είναι. Το τεμάχισε, το κατέστρεψε και διαμέλισε στα εξ ων συνετέθη για να το χτίσει από την αρχή. Ο φοίνικας αναγεννάται από τις στάχτες του. Οι αναφορές σε σύμβολα ολοκληρωτισμού ας μην εκληφθούν ως τυχαίες. Το καθεστώς της έμπνευσης και της ανάγκης για δημιουργία είναι ολοκληρωτικό. Ελάχιστες είναι οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα ότι ο άνθρωπος δεν είναι παντοδύναμο ον χωρίς να αυτοκαταστραφεί τελικά, εκτός από σπουδαίους νόες και ατόφια καθαρά πνεύματα με παράλληλη δύναμη θέλησης και πειθαρχίας. Αλλά σε ό,τι μας είναι εκ βαθέων ιερό τι πιο τρανή απόδειξη για την ιερότητα που του προσάπτουμε άλλη από την ανάγκη μας να ασελγήσουμε πάνω του; Δεν είναι δύσκολο να καείς σκεπτόμενος και ασελγώντας πάνω σε όλα όσα λατρεύεις. Βέβαια «αξίζει να ζήσεις για ένα όνειρο κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει» όπως άδει κι ένας λαϊκός βάρδος αλλά δεν είναι κρυφό ότι ακόμη κι αυτό για ένα σκεπτόμενο άνθρωπο τίθεται πάλι υπό αμφισβήτηση. Αξίζει; Και να τος πάλι ο φαύλος κύκλος. Τι συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις; Για να πάρει θάρρος ένας μέτριος νους το μόνο που κάνει είναι να πιει δυο ποτηράκια παραπάνω οπότε τελικά δεν καίγεται για το υψηλό αλλά καταφέρνει να κάψει σίγουρα κάτι μια ώρα αρχύτερα. Τα εγκεφαλικά του κύτταρα. Μάρτυράς μου οι βιογραφίες των μεγάλων συγγραφέων, ελάχιστοι έγραψαν χωρίς καύσιμα. Αλκοόλ, καφέδες, ναρκωτικά, τσιγάρα. Άλλωστε ποιος μετά από δυο ποτηράκια δε μεταμορφώνεται σε ποιητή; Λίγο πολύ είμαστε οι περισσότεροι Μαρμελάντωφ! Αριστοτεχνικό ψυχογράφημα του μέσου ανθρώπου! Τα ανθρώπινα πάθη όταν εξωτερικεύονται είναι από μόνα τους ένα υπέροχο έργο έστω του παραλόγου! Ποιος δημιουργεί εν πλήρη νηφαλιότητα όμως; Ας εκφράσουμε μια αιρετική και αυθαίρετη άποψη μιας και η ιστορία άλλα θεωρείται πως έχει αποδείξει. Οι συνεσταλμένοι άνθρωποι σίγουρα δεν είναι γεννημένοι για συγγραφείς. Τα αυθεντικά διαμάντια πάντα θα κρύβονται επιτυχώς στα σκοτάδια τους με μόνη τολμηρή σωτηρία συχνά την αυτοχειρία. Οι μισοί από τους αυτόχειρες λογοτέχνες απόκτησαν τη φήμη τους λόγω της επιλογής τους να πεθάνουν και όχι τόσο από την καλλιτεχνική ή πνευματική αξία των έργων τους. Ας είναι! Η υστεροφημία τουλάχιστον επετεύχθη. Γιατί αν ένα έργο είναι το ελαιόλαδο, το κουκούτσι της ελιάς είναι η αθανασία! Συνειρμικό παιχνιδάκι με τον εξ αφορμής κότινο! Η αυτόματη γραφή λοιπόν ξεβράζει αποκυήματα γονιδιακής μνήμης! Να ένα σπουδαίο μυστικό που μας αποκάλυψαν οι σουρρεαλιστές! Το πιο σπουδαίο επίτευγμά τους στην επαναστατική τους προσπάθεια κατάργησης της φόρμας. Ε ναι λοιπόν! Αν έχεις επαναστατική διάθεση, κάτι θα πετύχεις μεγαλειώδες αργά ή γρήγορα έστω κι αν φαίνεται κάτι απλοϊκό και απειροελάχιστο, έστω κι αν το πετύχεις από τύχη σε άλλη κατεύθυνση από αυτή που στόχευες. Επιτυχέστατο παράδειγμα! Το πυθαγόρειο θεώρημα! Η απλότητά του ήταν τόσο απαστράπτουσα και ακαριαία που δεν βρήκε στο διάβα των αιώνων τίποτα να της αντιταχθεί. Παρά μόνο τους φανταστικούς αριθμούς! Η λογική μέχρι σήμερα όπως την ξέρουμε και τη διδασκόμαστε –που λέει ο λόγος γιατί η εκπαίδευσή μας το αποφεύγει συστηματικά- , είναι μεσήλικη. Το μόνο που μπορεί να της αντιπαραβληθεί με επιτυχία είναι η παραδοξότητα και το παράλογο που πάλι έχει τις ρίζες του στο απώτερο αρχέγονο παρελθόν μας για να μη νομίσει κανείς ότι πρωτοτυπεί ο ανθρώπινος νους σε βαθμό σοβαρό…

Η αυτοχειρία για να επανέλθουμε, είναι μια παράλογη πράξη και απόλυτα επαναστατική ή τουλάχιστον κατά κοινή παραδοχή λογίζεται ως τέτοια! Η επιλογή της σκηνοθεσίας της τελευταίας πράξης της ζωής μας αν μη τι άλλο εκτός από τολμηρή –με το δεδομένο ότι δεν είναι απονενοημένη, κάτι που ούτως ή άλλως κανείς δεν μπορεί να μάθει- είναι και καλαίσθητη. Όμως η αισθητική, ένα άλλο αγκάθι στη γραφή ενός λογοτέχνη, δεν μας απασχολεί μόνο στην τελευταία θεατρική σκηνή του βίου μας. Το προσωπικό ύφος! Τι μαρτύριο! Τι δουλειά προϋποθέτει το να αποφύγεις το μελό, τη φτηνή  συγκινησιολογία! Θέλει αρετή και τόλμη για να φτιάξεις κάτι που να μην μπάζει αισθητικά! Το μόνο άλλοθι που μπορεί να επινοήσει κάποιος για να καλύψει την αισθητική του ατέλεια είναι να επινοήσει ένα στυλ μοντέρνο ή έστω μεταμοντέρνο (κάτι καθόλου εύκολο αφού αυτό απαιτεί υψηλό επίπεδο αυτογνωσίας και εξαίρετη ευστροφία) Αν υποθέσουμε ότι μόνο και μόνο για να συνεχιστεί η επιχειρηματολογία δεχόμαστε ότι δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη, τελικά δεν παίζει τόσο ρόλο τι θα πει κάποιος αλλά πως. Αριστουργηματικά πνεύματα τα έχουν πει όλα όσα χωράει κατά τη διάρκεια εκατό ανθρώπινων ζωών να επεξεργαστεί και να στοχαστεί ένας εύστροφος ανθρώπινος νους με κρίση, βαθύτητα και πρωτοτυπία. Τι καινούργιο να πεις; Η έστω για να μην είμαστε και απαισιόδοξοι και συντηρητικοί τι καλύτερο να πεις; Ποιος τολμά να ανταγωνιστεί τον Πλάτωνα, τον Ευριπίδη, το Ντοστογιέφσκι; Δεν είμαι καθόλου υπέρμαχος των αυθεντιών γιατί απλά στην ουσία δεν υπάρχουν αλλά στ’ αλήθεια τι πιθανότητες έχει ένας μέσος νους να εκφράσει κάτι παραπάνω εκτός από στοχαστικά και αμπελοφιλοσοφικά σοφίσματα; Είναι εξαίρετη η τέχνη της συγγραφής αλλά ακόμη πιο εξαίρετοι όσοι δε γράφουν όταν στα αλήθεια δεν έχουν κάτι να πουν! Η ανάγνωση και μελέτη των κορυφαίων είναι ο βατήρας για πετυχημένο μακροβούτι στο μελάνι, και ως τέτοιος και μόνο πρέπει να χρησιμεύει σε όποιον σέβεται τον εαυτό του και δεν επιθυμεί να επαναλαμβάνεται. Ίσως για αυτό το λόγο κάποιοι αργούν τόσο να καταπιαστούν με την αγαπημένη τους τέχνη. Αν δεν υπάρχουν αναγνωστικές καταβολές εξ απαλών ονύχων ώστε να προλάβεις έπειτα να ζήσεις και να κάνεις βίωμα τα σπουδαία, να τα κάνεις κτήμα σου και να δομήσεις τον καλλιτεχνικό εαυτό σου πάνω σε όσα αφομοίωσες, πόσες ελπίδες έχεις στα αλήθεια εκτός πάλι αν είσαι ένας λαϊκός θυμόσοφος βλέπε τον Αίσωπο ή το Χατζημιχαήλ στη ζωγραφική; Αριστουργήματα όμως δεν φτιάχτηκαν από θυμόσοφους ακόμη κι από τους πλέον χαρισματικούς. Ποιος φαντάζεται την Καπέλα Σιξτίνα να φιλοτεχνείται από ερασιτέχνη ζωγράφο; Τον Παρθενώνα; Σχεδόν αδύνατον! Το Ρεμπώ να γράφει τους οραματισμούς του χωρίς να έχει μελετήσει τους αρχαίους Έλληνες και Λατίνους ή έστω την Αγία Γραφή; Άλλωστε αν ξεκινήσεις να διαβάζεις Ελύτη πόσο καιρό θα σου πάρει να ξεμουδιάσεις από το θάμπος; Τι ποίηση θα γράψεις εκτός από σχεδιάσματα κι ασκήσεις πάνω ακριβώς στο ύφος αυτού του κάποιου άλλου του σπουδαίου, του θεού της Τέχνης που αφοσιώνεσαι; Σιχαίνομαι τους καλλιτέχνες που δεν ξέρουν τι θα πει αγρανάπαυση! Τι πιο περίτρανη απόδειξη στενομυαλιάς και εμμονικής αυταρέσκειας. Αν αλήθεια όμως δεν λατρέψεις από παιδί σαν  μυστήριο ιερό, σαν κώδικα που σου αποκαλύπτει τον κόσμο ολόκληρο αυτά τα μαύρα στίγματα από μελάνι, τα γράμματα και δεν πορωθείς με την ανάγνωση, πως είναι φυσικό να πορωθείς με τη γραφή; Πολύ λογική σκέψη θα πει κανείς για να είναι και ισχύουσα, αλλά αλήθεια, είναι και η μόνη που εμπεριέχει το πάθος! Άρα πρόκειται για ένα πλήρη έρωτα! Χωρίς αυτόν τον κεραυνοβόλο έρωτα, αυτή την εξαίσια αρρώστια που γεννά αυτομάτως και τη λύτρωσή της πως είναι δυνατό να γίνει συγγραφέας κανείς; Πως θα μάθει αν έχει ταλέντο αν δεν έχει την υπέροχη έλξη να ασχοληθεί με τη γλώσσα όπως και να 'χει;

Όμως ας μην προβληματιζόμαστε υπέρ του δέοντος. Ούτως ή άλλως, η παραδοχή της ήττας θα έρθει μόνο πολύ αργότερα όταν θα φτάσει κάποιος στην Ιθάκη του. Αν πάλι δεν την παραδεχτεί ποτέ, αυτή παραμένει και η πιο τρανή απόδειξη ότι άξιζε να γίνει συγγραφέας γιατί δεν υπήρχε καμιά άλλη ζωτική πλάνη που να τον πείθει περισσότερο από κάθε άλλη ότι αξίζει να ζει.